Εκθέσεις Β΄Λυκείου

KEIMENO

Η νόθη και η γνήσια ψυχαγωγία

Επιμέλεια: Βλαχάβας Αθανάσιος ©

Η νόθη ψυχαγωγία είναι απόπειρα φυγής, επιθυμία απόδρασης από τον κλοιό μιας ζωής που μόνο πληγές μας δίνει και απογοητεύσεις ή που μας έγινε αφόρητη από το αθεράπευτο κενό της. Απόπειρα φυγής, όχι φυγή· Επιθυμία απόδρασης, όχι απόδραση. Γιατί σε λίγο ξαναγυρίζουμε στην αρένα βαρύτερα πληγωμένοι, βρισκόμαστε πάλι στο πηγάδι μας με μεγαλύτερο άγχος – η απελευθέρωση ήταν ψεύδος, τραγική αυταπάτη. Πίσω λοιπόν από τη νόθη ψυχαγωγία υπάρχει πανικός και μωρία·όταν μαυρίσει από την απελπισία ή ρημάξει μέσα στην ανία η ψυχή μας, μας πιάνει τρόμος, και τρέχομε να αναπληρώσομε αυτό που μας λείπει με μια συγκίνηση ( ας είναι και αγωνία ),με μια διέγερση (ας είναι και αλλοτρίωση του προσώπου μας), με μιαν εξαντλητική ηδονή (ας φέρνει και την αποκτήνωση)-με κάτι τέλος πάντων που έστω και προσωρινά θα δώσει άλλη τροπή στη ζωή μας. Εκείνο που μας τρομάζει περισσότερο είναι η ερημιά της ψυχής, το εσωτερικό άδειασμα. Και ριχνόμαστε σ’εκείνους τους τρόπους της ψυχαγωγίας και ελπίζομε ότι θα μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε – από τι; Ολοφάνερα από τον «εαυτό» μας. Αυτός μας έχει γίνει ανυπόφορος και επειδή μας πονεί ή μας αηδιάζει η παρουσία του, επιχειρούμε να αποδράσομε «σκοτώνοντας» το χρόνο που μας πολεμάει ή έχει περιφρονήσει την ψυχή μας. Κάθε ευκαιρία φυγής είναι τότε ευπρόσδεκτη, ακόμη κι’αν υπονομεύει την υγεία ή μας ντροπιάζει. Και όταν μας παρουσιαστεί ( η κοινωνία έχει και για τούτο προνοήσει με τις λέσχες, τα καπηλειά, τα καταγώγια) τρέχομε να επωφεληθούμε. Αστόχαστα, αφού στο τέρμα του δρόμου μας περιμένει ήσυχος ο εχθρός που θέλομε να του ξεφύγουμε….[….].
Αντίθετα προς τη νόθη η γνήσια ψυχαγωγία ως ανάγκη γεννιέται από τη δύναμη και τη χαρά της ζωής, και εκείνο που προσφέρει είναι να συντηρεί και να ανανεώνει τη δύναμη και τη χαρά της ζωής. Αυτήν ακριβώς που φθείρει και αφανίζει η νόθη. Δεν νομίζω ότι χρειάζονται αποδείξεις για να βεβαιωθεί κανείς ότι άλλο πράγμα είναι να ρίχνεσαι στο ξεφάντωμα από αμηχανία και άγχος, για να «διασκεδάσεις» την κατάθλιψη και την ανία που σε ρημάζει, και άλλο ( εντελώς άλλο και στις προθέσεις και στα αποτελέσματα ) να διασκεδάζεις από περίσσεια δυνάμεων και ευφρόσυνη διάθεση, για να κρατείς υψηλά την εσωτερική σου θερμοκρασία και να απολαμβάνεις την ακμή του σώματος και τη χαρά της ψυχής. Στην πρώτη περίπτωση, όπως είπαμε, η ψυχαγωγία είναι απόπειρα φυγής, αναζήτηση σωτηρίας από το αδιέξοδο που αντί να δώσει ανακούφιση από το άλγος και την πλήξη, κάνει τη ζωή πιο δύσκολη, ζοφερή και αρρωστημένη. Στη δεύτερη, είναι ακτινοβολία και θρίαμβος σωματικής και ψυχικής ευφορίας, άξια επιβράβευση εκείνων που ευδοκιμούν στο σκληρό αγώνα της ζωής με την περίσκεψη, το θάρρος, το τάλαντό τους – και για τούτο προσφέρει ό,τι υπόσχεται: δύναμη και χαρά μεγαλύτερη. Εάν βρίσκεσαι σε συμφωνία με τον εαυτό σου ( τις διαθέσεις, τις ικανότητες, τα όνειρά σου)· εάν με τους συνανθρώπους ζεις αρμονικά προσπαθώντας με καλή προαίρεση να γεφυρώνεις τα χάσματα και ν’αποφεύγεις την τριβή στις σχέσεις σου μαζί τους· εάν εργάζεσαι έντιμα και δημιουργικά και είσαι ικανοποιημένος από την αναγνώριση των αποδόσεών σου· εάν στην αισθηματική σου ζωή αξιώθηκες να γνωρίσεις την τρυφερότητα και τη στοργή· εάν προπάντων έχεις πεισθεί ότι ο δρόμος του βίου δεν είναι ποτέ ομαλός και γίνεται βατός μόνο από κείνους που μπορούν να δέχονται τις αποτυχίες με χαμόγελο και τους πόνους με εγκαρτέρηση – τότε θα είσαι πάντα δυνατός και χαρούμενος, και αυτή τη δύναμη και τη χαρά σου θα την ξαναβρίσκεις πολλαπλάσια όταν θα διαθέτεις τον ελεύθερο χρόνο σου σε σύστοιχους προς το ψυχικό κλίμα και το πνευματικό σου επίπεδο τρόπους ψυχαγωγίας. Ούτε καταπονημένος και ταπεινωμένος, ούτε αηδιασμένος από τον εαυτό σου θα βγαίνεις από τους τόπους των διασκεδάσεων – με την πικρή γεύση που δίνει ο ανώφελος κάματος , η αποστροφή και η μεταμέλεια. Ο Spinoza έχει λαμπρά αποδείξει στα θεωρήματα της δικής του Γεωμετρίας δύο ταυτότητες που επαληθεύονται διαρκώς από την καθημερινή πείρα: Ένταση της ζωής, ευφορία ψυχική, ίσον δύναμη, ίσον χαρά. Χαλάρωση της ζωής, ψυχική αφορία ίσον αδυναμία, ίσον θλίψη. Η θέση της νόθης ψυχαγωγίας είναι στο κεφάλαιο της δεύτερης ταυτότητας· της γνήσιας, στο κεφάλαιο της πρώτης. Ποιας η δωρεά είναι η ευ-θυμία των Αρχαίων, περιττεύει-νομίζω-και να το υπαινιχθούμε.

Ε.Π Παπανούτσος
«Πρακτική Φιλοσοφία»

μωρία: ανοησία - ευφρόσυνος: χαρμόσυνος - άλγος: πόνος
ζοφερός: που εμπνέει φόβο, ανησυχία, θλίψη και μελαγχολία
προαίρεση: πρόθεση που οδηγεί σε συγκεκριμένες προτιμήσεις και επιλογές
σύστοιχος: ομοειδής


Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς

Α Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;

Β.1 Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις λέξεις: απόπειρα, ηδονή, φθείρει, αμηχανία.

Β.2 Εάν επιχειρούσατε να διαιρέσετε τη δεύτερη μεγάλη παράγραφο σε δύο, σε ποιο σημείο θα κάνατε το διαχωρισμό και γιατί;

Γ. Στο άρθρο που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου σας και στη σελίδα «ελεύθερος χρόνος» να αναπτύξετε το θέμα: « Ποιες είναι, κατά τη άποψή σας, οι ενέργειες ή οι απασχολήσεις με τις οποίες πρέπει να γεμίζει κανείς τον ελεύθερο χρόνο του και να ψυχαγωγείται».


Α π α ν τ ή σ ε ι ς

Α. Με αιτιολόγηση. Απαντάει στην ερώτηση που μας υποβάλλει η θεματική περίοδος.

Β.1 προσπάθεια, εγχείρημα, τόλμημα, δοκιμή.
ευχαρίστηση, ευφροσύνη, τέρψη, απόλαυση.
καταστρέφει, διαβρώνει, αφανίζει.
απορία, ενδοιασμός, αμφιβολία

Β.2 Στο τέλος της φράσης «…..δύναμη και χαρά μεγαλύτερη». Το κριτήριο νοηματικό: σ’αυτό το σημείο τελειώνει η αντιθετική σύγκριση της νόθης με τη γνήσια και αρχίζουν οι προϋποθέσεις που απαιτούνται, για να διαθέτει κάποιος τον ελεύθερο χρόνο του σε τρόπους ψυχαγωγίας ανάλογους με την ψυχική του κατάσταση.

Γ. Υπάρχουν πολλοί κατάλληλοι τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο του και να ψυχαγωγείται.
 Η ανάγνωση και η μελέτη βιβλίων, εφόσον αυτά ανταποκρίνονται στην ψυχική διάθεση και ικανοποιούν τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του ανθρώπου, είναι ένας πολύ καλός τρόπος ψυχαγωγίας. Το βιβλίο προσφέρει, και μάλιστα με έντεχνο λόγο, γνώσεις για τον άνθρωπο και τη ζωή, τις αξίες και τα προβλήματά της. Φέρνει τον αναγνώστη σε επικοινωνία με τις σκέψεις του επιστήμονα και τον πλούσιο συναισθηματικό κόσμο του λογοτέχνη, τον μεταφέρει νοερά σε κόσμους φανταστικούς και περιπετειώδεις, του υποβάλλει συναισθήματα χαράς ή λύπης, διώχνει την ανία και την πλήξη και τον εξευγενίζει.

 Η ψυχαγωγία, ως αγωγή της ψυχής, έχει άρρηκτη σχέση με τη γνώση, κυρίως, όμως. Με την έκφραση του ωραίου σε όλες τις μορφές της Τέχνης, ζωγραφική, μουσική, χορό, θέατρο, κινηματογράφο κ.λ.π. Η αίσθηση του ωραίου γεννά στην ψυχή του ανθρώπου συναισθήματα ανακούφισης, ευχαρίστησης και αγαλλίασης.

 Με δεδομένη την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου από το συνάνθρωπό του, η ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων και ιδιαίτερα η φιλία, η παρέα, και η συντροφιά με άλλους ανθρώπους έχουν σημαντική ψυχαγωγική αξία γι αυτόν. Του δίνεται η ευκαιρία να ανταλλάξει απόψεις, ιδέες, και γνώσεις, να συζητήσει, να εκφράσει τα συναισθήματά του, να αστειευτεί, να διασκεδάσει και να χαρεί.

 Η ανάπτυξη της κοινωνικότητας είναι, αναμφισβήτητα, μια φυσική εκδήλωση της ανθρώπινης ζωής. Φυσικός τρόπος ζωής είναι και η επαφή του ανθρώπου με τη φύση, καθώς αυτή αποτελεί το ζωτικό χώρο μέσα στον οποίο αυτός γεννιέται και αναπτύσσεται φυσιολογικά. Η απεραντοσύνη της, η τέλεια διάταξη των στοιχείων της, η καθαρότητα και το φυσικό κάλλος γαληνεύουν την ανθρώπινη ψυχή, εμπνέουν το θαυμασμό και το σεβασμό προς τη δημιουργία, μέρος της οποίας αποτελεί και ο ίδιος. Έτσι, η φύση βοηθά το σύγχρονο άνθρωπο να ανακτήσει την ψυχική του ηρεμία, την πνευματική διαύγεια ενώ τον απαλλάσσει από το άγχος της καθημερινότητας, την πλήξη και την μονοτονία.

 Ψυχαγωγία προσφέρει και ο αθλητισμός. Ο αθλητισμός ασκεί το σώμα και συντελεί στη σωματική ευεξία, εκτονώνει θετικά το περίσσιο φορτίο ενέργειας και καλλιεργεί την άμιλλα μέσω των ομαδικών αθλημάτων. Γενικά ο αθλητισμός ταυτίζεται με την αναψυχή, την ξεκούραση, το παιγνίδι και τη διασκέδαση.

 Τέλος, ενδεδειγμένοι τρόποι ψυχαγωγίας του σύγχρονου ανθρώπου μπορεί να θεωρηθούν τα ταξίδια και η δημιουργική ερασιτεχνική ενασχόληση με κάποιο αντικείμενο, π.χ κατασκευές, συλλογές, ανθοκομία, ψάρεμα, συγγραφή κ.ά. Τα ταξίδια, επειδή του προσφέρουν τη δυνατότητα να ξεφύγει από τη μονοτονία της καθημερινότητας, να αλλάξει παραστάσεις να γνωρίσει ανθρώπους, ξένους λαούς, τη γλώσσα τους, τον τρόπο ζωής τους, καθώς και τα πολιτιστικά επιτεύγματά τους, σύγχρονα και παρελθόντα. Η δημιουργική ενασχόληση με κάποιο αντικείμενο, επειδή αναπληρώνει, κατά κάποιον τρόπο, την έλλειψη ηθικής ικανοποίησης και το κενό που αφήνει στην ψυχή του η εξειδικευμένη σύγχρονη εργασία.