ΚΡΑΝΙΔΙΑ

KPANIΔIA παλ. KPANIK Σλαβ. kranic= βρύση. Oικισμός TΣINTZIPA (βλαχ. ακρίδα, πρβλ. γιουγκ Cincaris= Bλάχοι).

Η ονομασία του χωριού στην περίοδο της τουρκοκρατίας ήταν « Κρανίκ». Και συναντάται για πρώτη φορά γραμμένο με το όνομα αυτό στον κώδικα Ζάβορδας, από όπου συνάγεται ασφαλώς ότι το χωριό υπήρχε πριν από το 1692. Από πότε όμως ακριβώς είναι άγνωστο. Αποτελείται από δύο συνοικισμούς. Τα Κρανίδια και την Τσίντζιρα.
Αναφερόμενος στην ονομασία του ο π. Λιούφης στην « Ιστορία της Κοζάνης » μας δίνει την πληροφορία ότι άγνωστος με χειρόγραφά του, ισχυρίζεται ότι προέρχεται από το « Γρανικός» κ.λ.π. Ο ίδιος όμως ο π. Λιούφης αποδίδει την ονομασία στην οικογένεια Καρανικαίων που κατάγονταν από το χωριό. ( χωριό του «Καρανίκου» ύστερα του «Κρανίκου» και τελικά «Κρανίκ».)
Υπάρχει και η εκδοχή ότι ήταν τόπος κρανιών. Πιθανότερη και μάλλον σίγουρη μπορούμε να πούμε ότι είναι η άποψη του Λιούφη, που ενισχύεται από ενθύμηση που βρέθηκε σε παλιό Μηναίο του ναού με εγγραφή «….ετούτο το βιβλίο είναι του Αγίου Νικολάου από χωριό λεγόμενον Καρανίκου και όποιος το πάρει νάναι αφορισμένο-Μάης 1784».
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας στο χωριό κατοικούσε αμιγής ελληνικός χριστιανικός πληθυσμός. Και μάλιστα το 1872 κατοικούσαν 20 οικογένειες στο κρανίκ και 5 στη Τσίντζιρα.( Γουναρόπουλος). Ήταν τσιφλίκι μπέηδων και μάλιστα κατά τα τελευταία χρόνια, του Ομέρ Μπέη, που έδειχνε φιλέλληνας. Κατά τις μαρτυρίες των πιο ηλικιωμένων χωριανών, ο μπέης αυτός πίστευε στους Αγίους και έδειχνε ευλάβεια στη χριστιανική θρησκεία. Σε περιόδους ανομβρίας έστελνε και έφερνε τα Ιερά λείψανα του Αγίου Διονυσίου του Ολύμπου και έκαμναν λιτανείες, στις οποίες συμμετείχε και πρώτος έδινε την προσφορά του στον Άγιο. Στις 9-10 Οκτωβρίου 1912 όταν οι τούρκοι στα Σέρβια κατέσφαξαν με δόλο τους προκρίτους της περιοχής, αυτός γνωρίζοντας τις προθέσεις των τούρκων, ειδοποίησε και φυγάδευσε όσους μπόρεσε, με προσωπικό του κίνδυνο.
Το 1923 αποκαταστάθηκαν στο χωριό και προσφυγικές οικογένειες και έκτοτε κατοικείται από ντόπιους και πρόσφυγες. Στην αρχή που ήρθαν οι πρόσφυγες είχε κάποια παραξενιά το πράγμα. Άλλη η ενδυμασία των ντόπιων, άλλη των προσφύγων, άλλη η νοοτροπία και η συμπεριφορά και συνήθειες των μεν από τους δε, άλλη ακόμη η γλώσσα και η διατροφή. Γέμισε ο κάμπος βουβάλια και αραμπάδες που δεν ήταν ως τότε γνωστά στους εντόπιους. Δεν ήταν στην αρχή εύκολο το σμίξιμο των κατοίκων, αλλά ο χρόνος τα συνταίριαξε. Σήμερα δεν υπάρχει καμιά διάκριση, όλοι είναι Κρανιδιώτες.
Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής δεν είχαν ιδιαίτερα επεισόδια και θλιβερές καταστάσεις όπως στα Σέρβια και τα ορεινά χωριά. Δεν μετακινήθηκαν από το χωριό τους, εκτός ορισμένων οικογενειών, δεν εκδήλωσαν κάποια δράση κατά των κατακτητών και οι γερμανοί σε γενικές γραμμές δεν τους πείραξαν. Είναι ίσως το καλύτερο καμποχώρι της περιοχής, κοντά στον Αλιάκμονα, με πολλά κι καρπερά χωράφια. Είχε πάντα αρκετά ποτιστικά κτήματα και είχε πλούσια παραγωγή. «Υδρόμυλοι και δαμασκηνέαι πολλαί» αναφέρει ο Κ. Γουναρόπουλος το 1872. Στα χρόνια πάντως μετά το 1912 δεν είναι γνωστό για τις δαμασκηνιές,αλλά για τα μποστάνια και τα κηπευτικά. Καρπούζια…πεπόνια, πράσα, ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες κι όλα τα κηπευτικά ήταν οι αποδοτικότερες καλλιέργειες στα ποτιστικά τους κτήματα. Κάθε Δευτέρα, στα Σέρβια και κάθε Τρίτη - Σάββατο στην Κοζάνη ήταν πολυάριθμη η παρουσία των Κρανιδιωτών με τα άφθονα και ποικίλα ζαρζαβατικά τους.
Στα χρόνια μετά το 1970 με την κατασκευή της τεχνητής λίμνης του Αλιακμονα, πολλά κτήματα απαλλοτριώθηκαν και κατακλύστηκαν από τα νερά της και οι οικογενειακοί κλήροι ελαττώθηκαν, αλλά η ζημιά αυτή αναπληρώθηκε με τη μετατροπή πολλών ξερικών χωραφιών σε ποτιστικά με άντληση νερού από την παρακείμενη λίμνη.
Διαμένουν σήμερα μόνιμα στο χωριό γύρω στους 650-700 κάτοικοι, ενώ πάρα πολλοί έχουν μεταναστεύσει σε αστικά κέντρα για να πετύχουν καλύτερους όρους διαβίωσης.
Εδρεύει κοινότητα, λειτουργούσε δημοτικό σχολείο με 70 περίπου μαθητές, νηπιαγωγείο καθώς και Γεωργικός Συνεταιρισμός. Με τον Καποδίστρια και τη συνένωση των κοινοτήτων τα Κρανίδια έγιναν δημοτικό διαμέρισμα του διευρυμένου δήμου Σερβίων. Σήμερα εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται ο Αθλητικός και ο Μορφωτικός Σύλλογος «ο ΚΥΚΛΟΣ». Ειδικά ο δεύτερος έχει να επιδείξει θαυμαστές δραστηριότητες που οφείλονται βεβαίως στο μεράκι και τη διάθεση των νέων του χωριού, οι οποίοι για να γίνουν αυτές, διαθέτουν αρκετό από τον πολύτιμο χρόνο τους. Στις δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνεται η δημιουργία χορευτικών τμημάτων, ενηλίκων και παιδιών, τα οποία παίρνουν μέρος σε εκδηλώσεις ακόμα και εκτός νομού ενώ πρέπει να τονίσουμε τη μεγάλη εκδήλωση που γίνεται κάθε χρόνο, την παραμονή του προφήτη Ηλία, στον προαύλιο χώρο του δημοτικού σχολείου. Είναι το περίφημο πια "αντάμωμα των Κρανιδιωτών", όπου Κρανιδιώτες απ’΄όλα τα μέρη της Ελλάδος, και όχι μόνο, έρχονται στο χωριό για να ανταμωθούν με συγγενείς και φίλους ενώ το γλέντι κρατάει μέχρι τις πρωϊνές ώρες.
Μετά το σεισμό του 1995,κτίστηκαν καινούργια σύγχρονα σπίτια, ολόκληρο σχεδόν το χωριό ανανεώθηκε, διαμορφώθηκαν δημόσιοι κοινωφελείς χώροι και όπως αναφέρθηκε παραπάνω υπάρχει αρκετή πολιτιστική κίνηση.
Οι κάτοικοι είναι εργατικοί, ευφυείς, προοδευτικοί, ανήσυχοι και δραστήριοι ιδίως όσον αφορά στην πρόοδο και στην προκοπή τους. Οι κύριες επαγγελματικές τους ασχολίες είναι η γεωργία με ποικίλες καλλιέργειες, ενώ η κτηνοτροφία τους είναι περιορισμένη.


Μερικά γνωστά στατιστικά στοιχεία


Το1872 κατοικούσαν 20 οικογένειες στα Κρανίδια και 5 στην Τσίντζιρα ( Κ. Γουναρόπουλος)
Το 1901 είχε 45 οικογένειες ( Εκκλησιαστικός Κώδικας 49).
Το 1906 είχε 220 κατοίκους.( Ε.Κ 60).
Το 1907 είχε 60 οικογένειες και 300 άτομα. ( Ε.Κ 61)
Το 1895 είχε σχολείο με 30 μαθητές και 1 γραμματοδιδάσκαλο.( Ε.Κ 49)
Το 1907 είχε σχολείο με 20 μαθητές και ένα δάσκαλο με ετήσια αμοιβή 12 λίρες. (Ε.Κ 61).
Το 1853 είχε σχολείο Αυτό φαίνεται από ενθύμηση σε παλιό Μηνιαίο της εκκλησίας όπου αναφέρεται: « Κάνω θύμηση τον καιρόν όπου ήμουν δάσκαλος εις χωρίον λεγόμενον Κρανίκου. Εγώ ο Θανάσης παιδί του Γιώργου από Αυλές διά μισθό μου γρόσια 150 χρόνον καιρό 1853 Μάης 23 ». Από το 1853 συνεπώς, υπάρχει στο χωριό οργανωμένο σχολείο και οποιασδήποτε μορφής βαθμίδα κι αν ήταν πρέπει να θεωρείται σημαντικό, αφού στα χρόνια αυτά ελάχιστα ήταν τα χωριά που είχαν έστω μια υποτυπώδη μορφή σχολείου και μια φροντίδα μόρφωσης.

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ

Για όσους χρόνους είναι γνωστό το χωριό, πάντα οι κάτοικοί του είναι ορθόδοξοι χριστιανοί. Και πρέπει να εκχριστιανίστηκε όταν αυτό συνέβη σε ολόκληρη την περιοχή Σερβίων που ανάγεται στα πριν τον 9ο αιώνα χρόνια .
Κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής της ενορίας είναι ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου. Κτίστηκε βέβαια καινούργιος περικαλλής ναός του Αγίου Γεωργίου, αλλά ενοριακός παραμένει ο παλιός.
Οι Κρανιδιώτες διακρίνονται για ευσέβεια και ενδιαφέρον για ζητήματα της εκκλησίας. Εκκλησιάζονται κανονικά και συνδράμουν στο έργο ανοικοδομήσεως εκκλησιών και εκκλησιαστικών κτισμάτων.
Ο Μητροπολίτης επισκέπτεται κατά καιρούς και κατά την κρατούσαν τάξη κι κάθε Κυριακή αποστέλλεται γραπτό κήρυγμα του μητροπολίτη που αναγιγνώσκεται από τον άμβωνα. Έχει μόνιμο τακτικό ιερέα και τελούνται όλες οι ετήσιες ιερές τελετές κανονικά. Σχισματικούς ή αιρετικούς δεν έχει η ενορία. Τα οικονομικά της είναι στερημένα όπως των ενοριών της υπαίθρου ενώ η κτηματική της περιουσία αποτελείται από 27 στρέμματα χωράφια.

Εφημέριοι που υπηρέτησαν

-ΠαπαΘεόδωρος μεταξύ 1534 ως 1692. Κώδιξ Ζάβορδας Α΄γραφής.
-ΠαπαΓεώργιος μεταξύ 1534 ως 1692. Κώδιξ Ζάβορδας Α΄γραφής
-ΠαπαΓεώργιος μετά το 1692 και εις άγνωστον χρόνον. Το όνομά του στον κώδικα Ζάβορδας ύστερης γραφής.
-ΠαπαΣτάμκος, ΠαπαΚωνσταντίνος 1842-1848. Τα ονόματά τους σε ενθυμήσεις παλαιών λειτουργικών βιβλίων. Επί των ημερών τους 1842-1844 ανακαινίστηκε εκ βάθρων η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Το όνομα του ΠαπαΣτάμκου είναι καταχωρισμένο και στον κώδικα Ζάβορδας ύστερης γραφής. Υπάρχει και πρεσβυτέρας του Μαρίας.
-ΠαπαΙωάννης και Θεοδώρα πρεσβυτέρα. Εις ακαθόριστον χρόνον μετά το 1862.Τα ονόματά τους καταχωρισμένα στον κώδικα Ζάβορδας ύστερης γραφής.
-ΠαπαΑθανάσιος….1865…..Επιγραφή στην εικόνα του Τιμ. Προδρόμου επί του τέμπλου.
-ΠαπαΔημήτριος…..1899-1905…Εκκλ.Κώδικας βαπτίσεων 36.
-Αθανάσιος Παπατάσιος : 1924-1947. Γεννήθηκε το 1873 εις Κρανίκ. Χειροτονήθηκε το 1911 από το μητροπολίτη Φώτιο. Συνταξιοδοτήθηκε το 1947.
-Απόστολος Τσιλίκας : 1947-1980. Γεννήθηκε στα Κρανίδια το 1912. Χειροτονήθηκε 20-10-1947 από το μητροπολίτη Κωνσταντίνο Πλατή. Τοποθετήθηκε στα Κρανίδια όπου υπηρέτησε μέχρι το 1980.
-ΠαπαΔημήτριος Κτενίδης: Γεννήθηκε το 1924. Χειροτονήθηκε 25-1-1981 και 25-10-1981 από το μητροπολίτη Διονύσιο. Τοποθετήθηκε στην ενορία Κρανιδίων όπου και υπηρέτησε. Πέθανε στις 30-5-1990.
-Νικόλαος Καραϊσκάκης: 1993…. Γεννήθηκε στα κρανίδια το 1943. Χειροτονήθηκε 30-3-1993 και 10-10-1993 και καταστάθηκε στο χωριό ως τακτικός Εφημέριος. Φαίνεται πρόθυμος να πραγματοποιήσει μια πετυχημένη και θεάρεστη ιερατική σταδιοδρομία.

Για τις παραπάνω πληροφορίες χρησιμοποιήθηκε το βιβλίο του Ιωάννη Δημόπουλου: «ΤΑ ΠΑΡΑ ΤΟΝ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ»