του Αθανασίου Βλαχάβα
«Η ώρα της σκλαβιάς δεν αρχίζει από τη στιγμή που ένας τύραννος ντόπιος ή ξένος, υποδουλώνει κάποιο λαό. Αρχίζει από τη στιγμή που ο λαός αυτός παύει να λογαριάζει για υπέρτατο αγαθό τη λευτεριά. Και η ώρα της λευτεριάς δεν αρχίζει από τη στιγμή που ο λαός ξεσηκώνεται για να συντρίψει τους τυράννους του ,μα από τη στιγμή που παίρνει την απόφαση πως η ζωή δεν έχει αξία δίχως τη Λευτεριά »
Τη λευτεριά που χωρίς αυτήν δεν μπορεί ένας λαός να ευδοκιμήσει και πολύ περισσότερο να διεκδικήσει το δικαίωμα της ευτυχίας. Είναι χειραγωγούμενος και υποτάσσεται στις διαταγές και εντολές άλλων. Κάτω από τέτοιες συνθήκες η ύπαρξή του εξαθλιώνεται και οι ενέργειές του , καταναγκαστικές και δουλικές δε φέρνουν τη σφραγίδα της ελεύθερης προσωπικότητας. Πρωτοβουλία ατομική, αυτενέργεια και δραστηριότητα εξαφανίζονται, για να δώσουν τη θέση τους στη δουλική υποταγή, στη μοιρολατρική πορεία και την ανιαρή, χωρίς ψυχικό κίνητρο, διάβαση μέσα από τον στενό δρόμο που διέγραψε η ψυχοφθόρα θέληση του αφέντη.
Η στέρηση της λευτεριάς απανθρωποποιεί τα άτομα, τα μεταβάλλει σε κλάσματα ανθρώπου, «σε καματερά ανθρωπόμορφα, σπρωγμένα από τη βουκέντρα»,όπως λέει ο Παλαμάς.
Ο λαϊκός ξεσηκωμός του 1821, εναντίον των ντόπιων και ξένων τυράννων αυτό το σκοπό είχε. Την απόκτηση της λευτεριάς και του δικαιώματος της ευτυχίας. Και νομίζω πως το τίμημά της, όσο ακριβό κι αν ήταν, άξιζε να πληρωθεί. Γιατί δίχως το έπος εκείνου του ανεπανάληπτου αγώνα η νέα Ελλάδα δε θα είχε ρίζες βαθιές. Θα έμενε «μικρή»αν όχι σε έκταση μα σα λαός και σαν ιστορία. Χωρίς αυτό η συνείδηση του έθνους δε θα ήξερε από πού να αντλήσει πεποίθηση και δύναμη. Αν πιστεύουμε παρά τις σημερινές αντιξοότητες, πως κάποτε θα φτιάξουμε μια καλύτερη Ελλάδα αυτό το χρωστάμε και στο 21 γιατί και από εκεί αντλούμε δύναμη και κουράγιο σε κάθε δύσκολη στιγμή μας.
Ο ελληνισμός , όσο κι αν το επιδιώκουν αρκετοί δεν πρόκειται να υποκύψει μπροστά σε δύσκολες συνθήκες. Γιατί στηρίζεται σε αξίες και θεσμούς όπως η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η δικαιοσύνη, η αυτοθυσία και ο ηρωϊσμός, η έννοια της πατρίδας, η αφοσίωση στην οικογένεια και η προσήλωση στα πάτρια, που αποτελούν από τα βάθη των αιώνων, τη βάση και τη δύναμη του ηθικού και πνευματικού μεγαλείου του, χάριν των οποίων, είναι αποφασισμένος να υποβληθεί, από την πιο μικρή ως την πιο μεγάλη θυσία, όταν η ώρα και η στιγμή το απαιτήσει.
Τέτοια ήταν και η στιγμή όταν το 1821 οι Έλληνες πήραν τη μεγάλη απόφαση για λευτεριά. Μεγάλη η απόφασή τους όταν σκεφτούμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πάρθηκε δεν ήταν και τόσο ευοίωνες. Όταν σκεφτούμε ότι ο αμόρφωτος λαός είχε να αντιμετωπίσει όχι μόνο τον ξένο δυνάστη μα και τον ντόπιο που στη χώρα του εκπροσωπούσαν οι κοτζαμπάσηδες. Να πως περιγράφει τις συνθήκες της εποχής, κάτω από τις οποίες ζούσαν οι Έλληνες, ο Άγγλος περιηγητής Τόρντων που επισκεπτόμενος την Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα έγραφε:
«Οι Ρωμιοί έχουν τους μεγαλύτερους εχτρούς ανάμεσά τους. Αυτοί είναι οι κοτζαμπάσηδες, από Ρωμέϊκη γεννιά, που, ενώ κάνουν τούμπες μπροστά στον τούρκο, φορολογούν με τον πιο σκληρό τρόπο εκείνους που έπρεπε να αγαπούν και να παρηγορούν. Απ’αφορμή της αναίδειας, του σατραπισμού και της ψωροφαντασίας τους κρατούν σε απόσταση τους άλλους ρωμιούς. Η εκφυλισμένη αυτή γεννιά έχει όλα τα ελαττώματα των σκλάβων. Μέσα στις εκκλησιές κάθουνται σε στασίδια κοντά στο δεσποτικό και σαν τους φαρισαίους τους αρέσει να εξαγοράζουν την πρωτοκαθεδρία, αδιαφορώντας για την ευτυχία των συγχωριανών τους. Κάτω απ’το μαχαίρι των τούρκων , ο ρωμιός είναι σκλάβος. Κάτω όμως από την εξουσία των κοτζαμπάσηδων, γδύνεται ολότελα και είναι εκατό φορές πιο δυστυχισμένος».
Μα και ο Γάλλος Πούκεβιλ στο βιβλίο του «ταξίδι στην Ανατολή» λέει πως οι κοτζαμπάσηδες ήταν οι πιο σκληροί και άπληστοι πράχτορες της τουρκικής εξουσίας, γδύστες, εκμεταλλευτές και καταπιεστές της φτωχολογιάς.
Με την Ελληνική επανάσταση, λοιπόν, προβάλλεται πρώτη φορά η αρχή που δόξασε τον 19ο αιώνα «η αρχή των εθνοτήτων». Η Ιερά Συμμαχία των δυναστών της Ευρώπης, κρατούσε εκείνη την εποχή , μέσα στην πιο αισχρή δουλεία, τα έθνη. Η Γαλλική επανάσταση που είχε γκρεμίσει τα είδωλα, φαινόταν να είχε χαθεί. Μια γενική ηττοπάθεια βασίλευε στην Ευρώπη. Και ξαφνικά από κει που κανένας δεν το περίμενε, βρόντηξε ο σηκωμός.
Γιατί οι Έλληνες, έστω κι αν είχαν υποταχτεί στους νικητές τούρκους, δεν υποδούλωσαν εντελώς το πνεύμα τους. Πιστεύοντας σε μια θρησκεία που διδάσκει τις υψηλότερες αρχές και σκοπούς της ανθρώπινης φύσης και βοηθάει στην τελειοποίηση της ανθρώπινης σκέψης, δε σταμάτησαν να διευρύνουν, όσο τους επέτρεπε η σκλαβιά, τον κύκλο των ιδεών τους. Καταγόμενοι άλλωστε από μεγάλους προγόνους, των οποίων τα συγγράμματα και τα έργα δεν τους ήταν ποτέ εντελώς άγνωστα, δεν ήταν δυνατόν να φανούν ανάξιοι της λαμπρής καταγωγής τους. Παρακινούμενοι από αυτές τις δύο υψηλές αρχές, τη θρησκευτική και τη γενεαλογική, και επωφελούμενοι από τη νωθρότητα, την πνευματική αδιαφορία και την απρονοησία των κατακτητών, ανέπτυσσαν σχέσεις με τα καλλιεργημένα και βιομηχανικά έθνη με τη ναυτιλία τους, που τόσο ταιριάζει με τη γεωγραφική θέση της Ελλάδος, με αποτέλεσμα να πλουτίζουν και να προάγουν τη σκέψη τους. Περισσότερο καλλιεργημένοι οι καταχτημένοι Έλληνες από τους καταχτητές τούρκους, λόγω της σχέσης τους προς τους Ευρωπαίους και της κλίσης που είχαν για τα γράμματα, ευέλικτοι, προσεχτικοί και επιτήδειοι να επωφελούνται από τις περιστάσεις, και έχοντας σύμμαχό τους την ανάγκη που αισθάνεται ο ηθικά κατώτερος άνθρωπος για βοήθεια από τον ανώτερο, μπήκαν σιγά – σιγά ακόμα και στα συμβούλια των κατακτητών όπου πρόσφεραν υπηρεσίες, μολονότι διαρκώς υποβλέπονταν και κινδύνευαν.
Η αγάπη για την ελευθερία ήταν έμφυτη στις καρδιές τους, γι αυτό πολλοί προτιμώντας πάνω απ’όλα την απόκτησή της, εγκατέλειπαν θεληματικά τη συμβίωσή τους με τους άλλους και τριγυρνώντας μέρα νύχτα σε άγρια μέρη, για να επιβιώσουν , γίνονταν επικίνδυνοι για ολόκληρη την κοινωνία. Αυτό το είδος της κοινωνικής ελευθερίας , που επικράτησε στην Ελλάδα μετά την υποδούλωσή της, δημιούργησε μια τάξη ανθρώπων που έγιναν γνωστοί με το όνομα κλέφτες. Η τάξη αυτή ξεχώριζε από τους υπόλοιπους Έλληνες για τον πολεμικό της χαρακτήρα και είχε τα όπλα ως μοναδικό μέσο για τη ζωή, τη δόξα και την ασφάλειά της. Τα ονόματα των σημαντικότερων κλεφτών μεταδίδονταν με σεβασμό από τη μια γενιά στην άλλη και η μεγαλύτερη τιμή ήταν τα τραγούδια που έγραφαν γι’αυτούς οι νεότεροι, οι οποίοι τους θεωρούσαν μοναδική ελπίδα για τη μελλοντική πολιτική τους αναγέννηση.
Η ύπαρξη της τάξης των κλεφτών, δηλαδή ένοπλων χριστιανών που έβλαπταν τις περιοχές στις οποίες τριγύριζαν και λήστευαν τους κατοίκους τους, είχε αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας άλλης παρόμοιας τάξης, των αρματολών, επίσης ένοπλων χριστιανών, τους οποίους χρησιμοποιούσαν οι τουρκικές αρχές για τη φύλαξη ων τόπων και των κατοίκων τους από τις άγριες διαθέσεις των κλεφτών. Έτσι πολλαπλασιάζονταν οι ένοπλοι χριστιανοί, που μάθαιναν τις πολεμικές τέχνες και ύψωναν το νου τους πάνω από την κατάσταση της δουλείας όπου βρίσκονταν.
Αλλά και πολλών άλλων μη ένοπλων χριστιανών υψωνόταν ο νους πάνω από τη δουλική κατάστασή τους, λόγω του δημογεροντικού συστήματος που ίσχυε σε ολόκληρη την Ελλάδα , εκτός της Κρήτης, στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, χάρη στην αμάθεια, την τεμπελιά και στην υπεροψία των κατακτητών. Το σύστημα αυτό, που μπορούσε να ονομαστεί ημιαυτονομία, ισχυροποιούσε τους ειρηνικούς άρχοντες πόλεων και χωριών έναντι της τουρκικής εξουσίας και έδινε ζωή κάπως στον τόπο μέσα στον πολιτικό θάνατο που επικρατούσε.
Εύκολα, λοιπόν, μπορούσε να προβλέψει κάποιος τη σύγκρουση που επέρχονταν ανάμεσα στους προοδεύοντες κατακτημένους και στους στάσιμους κατακτητές. Υπήρξαν μάλιστα και περιστάσεις κατά τις οποίες έγιναν ένοπλες απόπειρες και κινήματα των κατακτημένων εναντίον των κατακτητών για την απελευθέρωσή τους. Οι ενέργειες όμως αυτές όχι μόνο δεν πέτυχαν, αλλά και προξένησαν και αμέτρητες συμφορές για διάφορους λόγους.
Όταν πάντως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, δηλαδή ο απαιτούμενος βαθμός της προόδου του ενός και της στασιμότητας του άλλου, τότε ούτε η πλήρης αποτυχία του επαναστατικού κινήματος στις παραδουνάβιες ηγεμονίες ούτε η αποκήρυξη της Ρωσίας ούτε οι απειλές της Ιεράς Συμμαχίας ούτε οι τεράστιοι κίνδυνοι ούτε οι κάθε λογής στερήσεις μπόρεσαν να εμποδίσουν την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Γι αυτό, όταν οι καταπιεζόμενοι συναισθάνονται μαζί με τα κακά που παθαίνουν και τη δύναμή τους, η ορμή τους για βελτίωση της κατάστασης στην οποία βρίσκονται γίνεται ασυγκράτητη. Αφού λοιπόν ο χρόνος και οι αλλεπάλληλες κατάλληλες περιστάσεις προετοιμάσουν την πολιτική μεταβολή ενός έθνους, τότε χρειάζεται και κάποια αφορμή για να γίνει η πρώτη κίνηση. Την αφορμή αυτή για την πολιτική μεταβολή της Ελλάδας έδωσε η σύσταση της Φιλικής Εταιρείας, η οποία ανέλαβε να οργανώσει πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά την Επανάσταση.
Η Επανάσταση του 1821 και η επιτυχία της δημιούργησε το πρώτο ρήγμα στην παντοδυναμία των τυράννων και απέδειξε κάτι: Το κάτι αυτό είναι η αιώνια αλήθεια, ότι δεν υπάρχουν καθεστώτα ακλόνητα. Όσο περισσότερο αυταρχικά είναι τόσο περισσότερο εύθραυστα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου