Καλικάντζαροι. Ετυμολογία, δοξασίες, λεξικό και ονομασίες

Μια από τις πιο γνωστές λαϊκές δοξασίες είναι αυτή των καλικάντζαρων.Λένε ότι το Δωδεκαήμερο(από τις 25 Δεκεμβρίου τα Χριστούγεννα, έως τις 5 Ιανουαρίου ) κάθε νύχτα κυκλοφορούν οι Καλικάτζαροι στους δρόμους και στα σπιτικά. Μπαίνουν στα σπίτια και τρώνε τις τηγανίτες και τα γλυκά». Μα τι είναι αυτοί οι Καλικάντζαροι ; Είναι αερικά, λέγανε οι γιαγιάδες. Έναν ολόκληρο χρόνο παλεύουν να κόψουν το δέντρο που στηρίζει τη γη. Ενώ όμως κοντεύουν να τελειώσουν το κόψιμο του δέντρου, φτάνουν τα Χριστούγεννα… Τότε αφήνουν κάτω τα πριόνια και τα τσεκούρια κι αποφασίζουν ν’ ανέβουν στη γη να γλεντήσουν λιγάκι, πειράζοντας τους ανθρώπους… Ο λαός μας τους βλέπει σαν κάτι μαυριδερά, ψηλά και ξερακιανά όντα που χορεύουνε και σαλταπηδούνε . Είναι μαυριδεροί και κακομούτσουνοι με διάφορα σωματικά ελαττώματα . Δεν κόβουν ποτέ τα νύχια τους και γι’ αυτό είναι μεγάλα σαν τσαμπιά και πολύ βρώμικα . Φορούν σκουφιά από γουρουνότριχες και τα ρούχα τους , να φορούν , είναι κουρέλια . Άλλες ονομασίες για Καλικάντζαρους «Καλικάντζαροι» (Πανελλαδική κοινή ονομασία), και κατά τόπους: «Καρκάτζια», «Καλκατζόνια» ή «Καλκατζάνια», «Καλκάνια», «Καλιτσάντεροι», «Καρκάντζαροι», «Σκαλικαντζέρια», «Σκαντζάρια», «Σκαλαπούνταροι», «Τζόγιες», «Λυκοκάντζαροι» και «Κωλοβελόνηδες», καθώς και τα θηλυκού γένους: «Καλικαντζαρού», «Καλικαντζαρίνες», «Καλοκυράδες», «Βερβελούδες» κ.ά. (διαβάστε στην Asxetoπαίδεια : Ονόματα Καλικάντζαρων και οι ιδιότητες τους) Όλοι οι παραπάνω δεν θα πρέπει να συγχέονται με άλλα «δαιμόνια» της Ελληνικής υπαίθρου, που έχουν μεν τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά που εμφανίζονται μέσα σ΄ όλο το χρόνο όπως οι «Βουρκόλακες» (=Βρυκόλακες), «Βουρβούλακες», «Παγανοί», «Αερικά», «Ξωτικά», «Παρωρίτες» σε αντίθεση με τους «Τσιλικρωτά» (Καρδαμύλη Μάνης), «Καλιοντζήδες» (Ήπειρος), «Πλανήταροι» και «Πλανηταρούδια» (Κύπρος), «Κατσι-άδες» (Χίος), «Κάηδες» και «Καλισπούδηδες» (Σάμος), «Κάηδες» αλλά και «Καημπίλιδες» (Κάρπαθος), «Σιβότες» και «Σιφώτες» (Καππαδοκία), και ακόμη «Χρυσαφεντάδες» [Χρυσαφεντάδες Ας εμάς καλοί] (Οινόη-Πόντος) που γενικά αυτοί εμφανίζονται και συμπεριφέρονται και ως καλικάντζαροι. Ετυμολογική εξήγηση της λέξης καλικάντζαρος Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ετυμολογική εξήγηση της λέξης καλικάντζαρος. Οι πιο γνωστές απ αυτές είναι: Ο Ν. Πολίτης μεταφέρει την λαϊκή εκδοχή ότι οι Καλικάντζαροι είναι βρικόλακες Ατσιγγάνων: (Κάλι +Γάντζαροι) Από το “λύκος + κάνθαρος” ή από το “καλός + τσαγγίον” ή από το “καρκάντζι” (: ο τσουρουφλισμένος) Ως παράγωγο από την Τουρκική γλώσσα (κατά Schmidt και Wachsmuth). Εκ του «καλός + κάνθαρος» [Καλικάνθαρος] Κοραής (Άπαντα Δ΄) που συμφωνούν αργότερα ο Boll, ο Κουκουλές και ο Μπούντουρας. Εκ του «λύκος + κάνθαρος» παρήγαγε επίσης και ο Πολίτης (Πανδώρα). Εκ του «λύκος + άντζαρος » [= ανήρ] παρήγαγε ο Λουκάς (Φιλολογικές επισκέψεις). Επίσης εκ του «καλίκιν + τσαγγίον» ή «καλός + τσαγγίον» και της μεγεθυντικής κατάληξης –άρος (= ο φέρων καλά τσαγγία, υποδήματα, αντί καλίκια) ή ο φέρων καλίκια αντί τσαγγίων όπως παρήγαγε ο Πολίτης. Εκ του λατινικού «καλιγάτος» “Caligatus” ετυμολόγησε ο Οικονόμου. Τελευταία (1955) η ετυμολογία του Παντελίδη υποστήριξε εκ του «καλίκιν + άντζα». Εκ των ξένων ο Lawson παρήγαγε ετυμολογία εκ του «καλός + κένταυρος» ενώ Ο Δεινάκις υποστηρίζει ότι η ετυμολογία του ονόματος είναι παράγωγο του «καρκάντζι» (καρκάντζαρος) που σημαίνει το ξηρό, κεκαυμένο, o τσουρουφλισμένος. Ιστορικό δοξασίας Καλικάντζαρων Για τη προέλευση αυτών των δαιμόνων υπάρχουν οι ακόλουθες απόψεις: Από την αρχαία Ελληνική Μυθολογία περί των Σατύρων και του Πάνα (Schmidi). Από την αρχαία Ελληνική Μυθολογία περί των Κενταύρων (Mayer, Lawson).. Από τη νεώτερη φαντασία των Ελλήνων εξ αφορμής αρχαίων μύθων (Ν. Πολίτης). Εκ των αιγυπτιακών κανθάρων (Boll, που συμφωνεί και ο Κουκουλές). Εκ του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα (Σβορώνος). Ως δαιμόνια της εστίας του πυρός (Δεινάκης). Πηγές el.wikipedia.org